Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Przysusze

POSTANOWIENIE

Dnia 07 czerwca 2023 roku

Sąd Rejonowy w Przysusze I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSR Anna Owczarek

Protokolant stażysta Karolina Piejak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 06 czerwca 2023 roku w P.

sprawy z wniosku B. R.

z udziałem: S. J., A. J. (1), P. J., M. B., A. B.

o stwierdzenie nabycia spadku po A. J. (2)

postanawia:

I.  stwierdzić, że spadek po A. J. (2) synu S. i J., zmarłym w dniu 24 stycznia 2018 roku w miejscowości P., gmina W., powiat (...) i tam mającym ostatnie miejsce zwykłego pobytu, na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyły dzieci: B. R. z domu J. córka A. i J., A. J. (3) syn A. i J. oraz S. J. syn A. i J. w 1/3 (jednej trzeciej) części każde z nich;

II.  przyznać adwokatowi K. K. z Kancelarii Adwokackiej
w R. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Przysusze kwotę brutto 442,80 zł (czterysta czterdzieści dwa złote 80/100) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi S. J. z urzędu w niniejszej sprawie, w tym kwotę 82,80 zł tytułem podatku VAT, a ponadto przyznać kwotę brutto 475,27 zł (czterysta siedemdziesiąt pięć złotych 27/100) tytułem zwrotu poniesionych wydatków;

III.  nakazać pobrać od wnioskodawczyni B. R. na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Rejonowego w Przysusze kwotę 957,47 zł (dziewięćset pięćdziesiąt siedem złotych 47/100) tytułem zwrotu części nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa;

IV.  nakazać pobrać od uczestnika S. J. na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Rejonowego w Przysusze kwotę 1.151,17 zł (jeden tysiąc sto pięćdziesiąt jeden złotych 17/100) tytułem zwrotu części nieuiszczonych kosztów sądowych poniesionych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa;

V.  pozostałe nieuiszczone koszty sądowe w sprawie przejąć na rachunek Skarbu Państwa –tut. Sądu;

VI.  orzec, że w pozostałym zakresie wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt I Ns 499/22

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 07 czerwca 2023 roku

Wnioskodawcy B. R. i A. J. (3) wnioskiem złożonym w dniu 23 września 2019 roku (data prezentaty Sądu) wnieśli o otwarcie i ogłoszenie testamentu własnoręcznego sporządzonego w dniu 25 lipca 2015 roku przez spadkodawcę A. J. (2) s. S. i J., zmarłego w dniu 24 stycznia 2018 roku w P. i tam ostatnio stale zamieszkałego. Wnioskodawcy wnieśli również o stwierdzenie, że spadek po A. J. (2) na postawie ww. testamentu nabyli w częściach równych wnioskodawcy. (wniosek – k. 3 – 4)

Uczestnik S. J. w piśmie złożonym w dniu 10 stycznia 2020 roku (data prezentaty Sądu), sprecyzowanym następnie w dniu 10 lutego 2020 roku (data prezentaty Sądu), zakwestionował w całości testament własnoręczny sporządzony przez A. J. (2). Uczestnik podniósł, że spadkodawca nie mógł sporządzić testamentu, gdyż nie umiał pisać, a ponadto chorował. Uczestnik wskazał także, że po śmierci żony A. J. (2) w 2015 roku to on opiekował się ojcem. (pisma – k. 47 i 53 – 56)

Wnioskodawcy i uczestnik podtrzymali swoje dotychczasowe stanowiska, aż do momentu zamknięcia rozprawy.

Okoliczności bezsporne:

W dniu 24 stycznia 2018 roku zmarł A. J. (2) s. S. i J.. W chwili śmierci A. J. (2) był wdowcem i pozostawił troje dzieci: B. R., A. J. (3) i S. J.. Nikt ze spadkobierców ustawowych nie składał oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, nie zrzekł się dziedziczenia i nie został uznany za niegodnego dziedziczenia.

W dniu 15 czerwca 2022 roku zmarł A. J. (3).

(akty stanu cywilnego -k. 10 – 13 i k. 259; zapewnienie spadkowe– k. 43v, dokumenty - k. 280 – 283 oraz dokumenty w aktach sprawy I Ns 436/15)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. J. (2) w okresie od 02 listopada 2010 roku do 07 listopada 2010 roku przebywał na Oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala w P. z rozpoznaniem: „K. nadciśnieniowa w okresie przewlekłej niewydolności krążenia. Nadciśnienie tętnicze. Dyskopatia wielopoziomowa ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa. Zaburzenia chodu do dalszej diagnostyki.”. W dniu 08 listopada 2010 roku został przeniesiony na Oddział Neurologii, gdzie przebywał do 12 listopada 2010 roku. W czasie pobytu na Oddziale Neurologicznym wykonano badanie psychologiczne, które ujawniło obniżenie sprawności funkcji poznawczych do poziomu otępienia w stopniu lekkim, deficyty w poszczególnych procesach pamięci, myśleniu abstrakcyjnym, kalkulii i praksji konstruktywnej. Zaobserwowano obniżenie nastroju, spowolnienie i męczliwość.

(dowód: opinie biegłych neurologów i psychiatry – k. 141 – 143, 159 – 160, 193 – 199 i 207 - 215)

A. J. (2) w okresie od 27 września 2011 roku do 07 października 2011 roku przebywał na oddziale Chorób Wewnętrznych Szpitala w P. z rozpoznaniem: „K. nadciśnieniowa w okresie niewydolności krążenia. Nadciśnienie tętnicze. Dyskopatia wielopoziomowa ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa. Naciek zapalny prawego pośladka.”.

(dowód: opinie biegłych neurologów i psychiatry – k. 141 – 143, 159 – 160, 193 – 199 i 207 - 215)

A. J. (2) w okresie od 05 marca 2015 roku do 09 marca 2015 roku przebywał na Oddziale Neurologii Szpitala w P. z rozpoznaniem: „Zawroty głowy w przebiegu choroby P.. K. w okresie przewlekłej niewydolności krążenia. Nadciśnienie tętnicze. Dyskopatia szyjna i lędźwiowa.”.

(dowód: opinie biegłych neurologów i psychiatry – k. 141 – 143, 159 – 160, 193 – 199 i 207 - 215)

A. J. (2) znajdował się pod stałą opieką Lekarza POZ w Ośrodku (...) w W., gdzie w okresie od 08 maja 2001 roku do 04 stycznia 2017 roku leczony był głównie na owrzodzenie podudzia na tle zmian zakrzepowych, nadciśnienie tętnicze i P. miażdżycowego. W ramach POZ pierwsze rozpoznanie otępienia miało miejsce w dniu 10 grudnia 2010 roku, a następnie w dniu 02 września 2011 roku, 10 kwietnia 2012 roku, 20 czerwca 2012 roku i 21 listopada 2013 roku. W dniu 18 maja 2015 roku A. J. (2) był osobą leżącą z gojącymi się odleżynami. W dniu 21 lipca 2015 roku stwierdzono, że u A. J. (2) występuje postępujące otępienie na tle miażdżycowym, przewlekłe niedokrwienie mózgu, nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatia w okresie niewydolności krążenia oraz dyskopatia wielopoziomowa szyjna i lędźwiowa. W dniu 12 sierpnia 2015 roku A. J. (2) nadal był leżący, a pozycję siedzącą przybierał tylko z pomocą rodziny.

(dowód: historia zdrowia w POZ – k. 82; opinie biegłych neurologów i psychiatry – k. 141 – 143, 159 – 160, 193 – 199 i 207 – 215)

A. J. (2) w dniu 25 lipca 2015 roku sporządził testament własnoręczny, w którym do całego swojego majątku powołał syna A. J. (3) i córkę B. R.. W czasie sporządzania testamentu obecni byli A. J. (3) i B. R..

(dowód: testament – k. 22; opinia biegłego – k. 109 – 122; zeznania świadka K. L. – k. 180 – 181 (00:06:43 – 00:22:24))

A. J. (2) w związku ze swoimi schorzeniami wymagał opieki osób trzecich w procesie leczenia i codziennego funkcjonowania.

(dowód: opinia biegłego neurologa – k.141- 143 i k. 159-160; zeznania świadka K. L. – k. 180 – 181 (00:06:43 – 00:22:24); zeznania świadka P. L. – k. 181 – 181v (00:23:54 – 00:36:38); decyzje – k. 170 – 172; zeznania wnioskodawczyni - k. 310v – 311 i 312v (00:09:49 – 00:36:02 i 01:13:42 – 01:20:49); zeznania uczestnika S. J. – k. 311 – 312v (00:36:42 – 01:13:42); zeznania świadka F. R. – k. 103 – 103v (00:32:20 – 00:47:55); zeznania świadka R. J. – k. 102v – 103 (00:14:28 – 00:30:02))

K. L. waz ze swoim mężem P. L. w okresie od 2010 roku do końca 31 sierpnia 2016 roku mieszkali u A. L.. W okresie tym pomagali dziadkowi w podawaniu leków, posiłków, ubieraniu się i myciu. Od czerwca 2015 roku sprawowali nad dziadkiem opiekę całodobową, gdyż nie mógł sam się poruszać.

(dowód: zeznania świadka K. L. – k. 180 – 181 (00:06:43 – 00:22:24)); zeznania świadka P. L. – k. 181 – 181v (00:23:54 – 00:36:38); decyzje – k. 170 – 172; zeznania wnioskodawczyni - k. 310v – 311 i 312v (00:09:49 – 00:36:02 i 01:13:42 – 01:20:49); zeznania uczestnika S. J. – k. 311 – 312v (00:36:42 – 01:13:42); zeznania świadka F. R. – k. 103 – 103v (00:32:20 – 00:47:55))

K. L. na podstawie decyzji Wójta Gminy W. w okresie od 11 sierpnia 2015 roku do 31 października 2015 roku oraz w okresie od 01 listopada 2015 roku do 31 sierpnia 2016 roku pobierała specjalny zasiłek opiekuńczy w związku z sprawowaną opieką nad dziadkiem A. J. (2).

(dowód: decyzje – k. 170 – 172; zeznania świadka P. L. – k. 181 – 181v (00:23:54 – 00:36:38))

Po wyprowadzeniu się K. L. i jej męża codzienną opiekę nad A. L. przejął jego syn S. L..

(dowód: zeznania wnioskodawczyni - k. 310v – 311 i 312v (00:09:49 – 00:36:02 i 01:13:42 – 01:20:49); zeznania uczestnika S. J. – k. 311 – 312v (00:36:42 – 01:13:42); zeznania świadka R. J. – k. 102v – 103 (00:14:28 – 00:30:02); zeznania świadka F. R. – k. 103 – 103v (00:32:20 – 00:47:55))

W dniu 17 marca 2015 roku zmarła żona A. J. (2).

(dowód: zeznania wnioskodawczyni – k. 310v – 311 i 312v (00:09:49 – 00:36:02 i 01:13:42 – 01:20:49))

Powyższe okoliczności faktyczne Sąd ustalił na podstawie zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego, a szczegółowo wskazanego w tej części uzasadnienia. Sąd dał wiarę złożonej do akt sprawy dokumentacji medycznej przedstawiającej historię choroby A. L.. Sąd ocenił dokumentację medyczną jak dowód z dokumentu prywatnego, a więc zgodnie z art. 245 k.p.c. że stanowi dowód tego, iż osoba która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. O tym, że dokumentacja medyczna stanowi dowód z dokumentu prywatnego, a nie urzędowego wypowiedział się m.in. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 28 marca 2018 roku w sprawie IV CSK 123/17 (LEX nr 2539867): „Przedstawiona przez powoda dokumentacja medyczna stanowi dokumenty prywatne, których wartość dowodowa polega na tym, że dowodzą tego, iż osoba, która je podpisała, złożyła zawarte w nich oświadczenie. Nie towarzyszy im domniemanie prawdziwości ani zgodności z prawdą”. Sąd przyjął, że dokumentacja medyczna spadkodawcy przedstawia przebieg jego choroby i leczenia w sposób wiarygodny, gdyż po pierwsze nie była ona kwestionowana przez uczestników postępowania, a po drugie została sporządzona przez osobę trzecią, którą nie łączyły żadne relacje prywatne z spadkodawcą, czy jego spadkobiercami. Ponadto osoba sporządzająca tę dokumentację nie miała wiedzy, że wskazane przez nią dane dotyczące przebiegu i sposoby leczenia spadkodawcy będą wykorzystywane w świetle oceny zdolności do możliwości sporządzenia testamentu. Dokumentacja ta stanowiła także podstawę ustaleń i wniosków biegłych, którzy wydali opinie w niniejszej sprawie, a którzy to biegli nie wskazywali na błędy wynikające z tej dokumentacji.

Sąd przyjęte przez siebie ustalenia faktyczne oparł także na opiniach biegłych sporządzonych w toku niniejszego postępowania z zakresu medycyny i badania pisma ręcznego. Ocena bowiem tego, czy testament został sporządzony przez spadkodawcę, czy też tego, czy spadkodawca był w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli wymaga wiedzy specjalnej, a wyznaczeni biegli powinni posiadać specjalizację adekwatną do schorzeń spadkodawcy mogących mieć wpływ na jego powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Żaden z biegłych opiniujących w niniejszej sprawie w swojej opinii nie stwierdził, że przedstawiona teza dowodowa nie odpowiada ich kompetencjom, a przez to nie są w stanie sporządzić opinii. Wnioskodawczyni kwestionowała opinie biegłych neurologów, jednak ostatecznie zarzuty pod adresem ostatniej z opinii biegłego neurologa zostały cofnięte na rozprawie w dniu 06 czerwca 2023 roku. W tym miejscu podnieść należy, że każdy z biegłych dokonuje oceny zdolności spadkodawcy do świadomego albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli pod kontem posiadanych specjalizacji. W ocenie Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, że oceny świadomości i swobody testatora można dokonać tylko i wyłącznie w oparciu o opinię biegłych z zakresu psychiatrii, czy psychologii, gdyż ze względu na możliwość cierpienia przez testatora na różnego rodzaju schorzenia i zastosowane leczenie oceny tej mogą dokonać również biegli z innych specjalizacji. Sąd miał do dyspozycji w niniejszej sprawie opinie biegłych neurologów, które pozostają ze sobą spójne, oraz opinię biegłego psychiatry. Biegły psychiatra stwierdził, że testator w chwili sporządzenia testamentu mógł mieć ograniczoną w stopniu lekkim swobodę wyrażenia woli i świadomego powzięcia decyzji. Z koli biegli neurolodzy stwierdzili, że testator był osobą niezdolną do świadomego podejmowania decyzji i wyrażania woli.

Sąd dał wiarę wszystkim opiniom, a swoje ustalenia co do świadomości i swobody decyzyjności i wyrażenia ostatniej woli przez testatora w dniu sporządzenia testamentu, Sąd oparł głównie na opiniach biegłych neurologów. Wnioski biegłych neurologów w tym zakresie były dla Sądu bardziej przekonywujące, gdyż spadkodawca był kilkukrotnie hospitalizowany na oddziale neurologicznym, z kolei jego dolegliwości nie wymagały leczenia psychiatrycznego. Opinie neurologów są również bardziej przekonywujące, gdyż w sposób dokładniejszy biegli w nich opisują przebieg leczenia spadkodawcy, a w szczególności biegli w swoich opiniach wzięli pod uwagę przyjmowane przez spadkodawcę leki (M.), inne schorzenia, w tym zaburzenia psychiatryczne, jak również przeprowadzony u spadkodawcy test (...), z którego wynikał głęboki stopień otępienia. Biegli przedstawili w swoich opiniach m.in. skutki uboczne zastosowanego leczenia, których występowanie u spadkodawcy potwierdzają zeznania świadków i uczestników postępowania. Postępowanie choroby potwierdza również dokumentacja medyczna, czy konieczność sprawowania opieki nad spadkodawcą. W dniu 21 lipca 2015 roku stwierdzono m.in., że u A. J. (2) występowało postępujące otępienie na tle miażdżycowym i przewlekłe niedokrwienie mózgu.

Sąd dał wiarę także zeznaniom uczestników postępowania i świadków ale tylko w takim zakresie w jakim były one ze sobą spójne i korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym. Wskazać należy, że świadkami były osoby bliskie wszystkim uczestnikom postępowania, a ponadto świadkowie sami wskazywali na problemy z pamięcią.

Sąd oceniając zeznania uczestników postępowania, z uwagi na fakt, że wynik tego postępowania mógł dotyczyć ich bezpośrednio, albo mogli być zainteresowani konkretnym sposobem zakończenia sprawy, podchodził z dużą ostrożnością. Zeznających uczestników postępowania, w takim przypadku często cechuje emocjonalne podejście do sprawy, czy siebie nawzajem, które utrudnia dokonanie obiektywnej oceny i analizy postrzeganych zdarzeń. Powstaje także zwiększone ryzyko świadomego lub nawet nieświadomego zniekształcenia lub zatajenia faktów. Niezależnie od stopnia uczciwości uczestników oderwanie się od postrzegania sprawy przez pryzmat bycia rodziną, czy własnych interesów, może nastręczać trudności.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Wniosek wnioskodawczyni o stwierdzenie nabycia spadku po A. J. (2) na podstawie testamentu własnoręcznego nie był zasadny.

Zgodnie z zasadą prymatu dziedziczenia testamentowego nad ustawowym, w razie istnienia testamentu pozostawionego przez spadkodawcę, podstawę dziedziczenia stanowi testament, chyba, że testament ten był nieważny. Zgodnie bowiem z art. 926 § 1 i 2 k.c. powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.

W niniejszej sprawie, biorąc pod uwagę opinię biegłego grafologa, przyjąć należy, że A. J. (2) sporządził własnoręcznie testament, zgodnie z którym w całości do spadku powołał swoją córkę B. R. i syna A. J. (3). W związku jednak z dalszymi zarzutami uczestnika S. J. dotyczącymi sporządzonego przez jego ojca testamentu, należało ustalić, czy testament ten jest ważny z uwagi na stan świadomości i poczytalności spadkodawcy w chwili sporządzania testamentu. Uczestnik, ze względu na stan zdrowia swojego ojca w chwili sporządzenia testamentu oraz towarzszące temu okoliczności kwestionował świadomość i swobodę powzięcia decyzji i wyrażenia woli.

Zgodnie z art. 945 § 1 k.c. testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:

1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;

3) pod wpływem groźby.

Z kolei zgodnie z art. 945 § 2 k.c. na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.

Uczestnik o tym, że jego ojciec pozostawił testament dowiedział się dopiero w toku niniejszego postępowania, czego nie kwestionowali pozostali uczestnicy postępowania. Także z zeznań wnioskodawczyni i świadków wynikało, że uczestnika S. J. nie było przy sporządzeniu testamentu. W związku z tym zachowany został termin do powoływania się na nieważność testamentu.

W celu ustalenia, czy występowała przesłanka ewentualnej nieważności testamentu, na którą powoływał się uczestnik w niniejszej sprawie, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych, zeznań świadków oraz uczestników postępowania, jak również dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, co do których wiarygodności Sąd wypowiedział się w poprzedniej części uzasadnienia.

Przy sporządzaniu testamentu brak świadomego albo swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli może wynikać z jakichkolwiek powodów, nawet jeżeli testator nie znajduje się w stanie nieprzytomności lub zakłócenia czynności psychicznych. Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jak i stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, musi wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie składającym oświadczenie woli. Musi wynikać ze stanu, w jakim znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła. Źródłem tej wady oświadczenia woli są szczególne właściwości psychiki lub procesu myślowego, znajdujące się "wewnątrz" osoby składającej oświadczenie woli. (zob. postanowienie SN z dnia 14 grudnia 2011 roku w sprawie I CSK 115/11, LEX nr 1112728)

W literaturze wskazuje się, że oświadczenie testatora jest świadome, jeżeli w czasie sporządzenia testamentu nie występowały żadne zaburzenia świadomości, a testator jasno i wyraźnie zdawał sobie sprawę, że sporządza testament określonej treści, natomiast oświadczenie testatora jest swobodne, jeżeli spadkodawca nie kieruje się motywami intelektualnymi lub pobudkami uczuciowymi, mającymi charakter chorobowy, nie pozostaje pod dominującym wpływem czyjejkolwiek sugestii i zachowuje wewnętrzne poczucie swobody postępowania. Stany określone w art. 945 § 1 pkt 1 k.c. (podobnie jak w art. 82 k.c.) obejmują również stan ciężkiej choroby testatora, doprowadzający do wyczerpania się organizmu i sił woli, że nie jest zdolny, mimo posiadania świadomości, do przeciwstawienia się zewnętrznym wpływom (np. naciskom).

W orzecznictwie przyjmuje się, że sugestie osób trzecich nie wyłączają swobody powzięcia decyzji, gdyż w przeciwnym wypadku niemal każde oświadczenie woli dotknięte byłoby omawianą wadą, rzadko bowiem człowiek działa zupełnie swobodnie. (zob. postanowienie SN z dnia 21 kwietnia 2004 roku w sprawie III CSK 523/02 i wyrok SN z dnia 01 lipca 1974 roku w sprawie III CRN 119/74).

Jednakże na gruncie art. 945 §1 pkt 1 k.c., który w szczególny sposób chroni swobodę testowania nie wskazując, nawet przykładowo, jakichkolwiek przyczyn mogących ją wyłączać, należy przyjąć, że choroba testatora i ogólny stan jego zdrowia, które doprowadziły do takiego osłabienia jego aktywności i siły woli, że nie jest zdolny, mimo posiadania świadomości, do przeciwstawienia się naciskom osób, bez których opieki nie może egzystować-wyłącza swobodę testowania. Jest to bowiem niewątpliwie stan wynikający z przyczyny wewnętrznej: choroby lub wieku testatora osłabiających jego aktywność i siłę woli tak, że nie jest w stanie przeciwstawić się sugestiom i naciskom osób trzecich, pod których wyłączną opieką pozostaje, nalegających na określony sposób testowania, a zatem nie jest w stanie swobodnie powziąć decyzji i wyrazić swojej ostatniej woli. Testament sporządzony w takich okolicznościach jest nieważny z przyczyn określonych w art. 945 § 1 pkt 1 k.c.

W świetle przyjętych przez Sąd ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie A. J. (2) w chwili sporządzenia przez siebie testamentu (25 lipca 2015 roku) znajdował się w stanie wyłączającym świadome oraz swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Spadkodawca z powodu wieku, choroby P., postępującego otępienia na tle miażdżycowym i przewlekłego niedokrwienia mózgu, unieruchomienia w łóżku i skazania na opiekę ze strony osób trzecich utracił aktywność i siłę woli oraz kontrolę nad motywacją i decyzjami. W ocenie Sądu czyniło to go uległym i podatnym na sugestie osób, od których był zależny, w stopniu wyłączającym swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

Wskazać w tym miejscu należy na takie okoliczności świadczące o załamaniu się stanu zdrowia A. J. (2). W dniu 18 maja 2015 roku A. J. (2) był osobą leżącą z gojącymi się odleżynami. Od czerwca 2015 roku A. J. (2) wymagał opieki całodobowej, gdyż nie mógł sam się poruszać. W dniu 21 lipca 2015 roku stwierdzono, że u A. J. (2) występuje postępujące otępienie na tle miażdżycowym, przewlekłe niedokrwienie mózgu, nadciśnienie tętnicze, kardiomiopatia w okresie niewydolności krążenia oraz dyskopatia wielopoziomowa szyjna i lędźwiowa. Ponadto A. J. (2) czuł się uzależniony do swojej wnuczki K. L. (córki B. R.), która od czerwca 2010 roku mieszkała razem z nim i sprawowała nad nim bezpośrednią opiekę.

Powyższe w ocenie Sądu skutkuje przyjęciem, że przyczyny powodujące brak swobody testowania były przyczynami wewnętrznymi, mającymi swoje źródło w stanie zdrowia spadkodawcy, który to stan spowodował utratę aktywności, siły woli oraz emocjonalnej kontroli nad decyzjami. W konsekwencji w ocenie Sądu nie był on w stanie przeciwstawić się naciskom i sugestiom m.in. swojej córki B. R., od której pośrednio, przez wzgląd na jej córkę, był uzależniony. A. J. (2) był bowiem zdany na opiekę K. L.. W ocenie Sądu potwierdzeniem takiego stanu rzeczy jest m.in. fakt, że okoliczność sporządzenia testamentu została ukryta przed uczestnikiem S. J..

Zdaniem Sądu gdyby faktycznie za sporządzeniem testamentu stały pobudki uregulowania spraw związanych z podziałem gospodarstwa to można było to zrobić znacznie wcześniej. Wnioskodawczyni zeznając wskazała m.in., że niezgody między nią a bratem zaczęły się po śmierci ich matki 17 marca 2015 roku, a mimo to nie został sporządzony testament w tym czasie. Powyższe dowodzi temu, że gdyby S. J. sam doszedł do wniosku, że chce sporządzić testament, w którym ureguluje sprawy związane z podziałem gospodarstwa, widząc spory swoich dzieci, sporządziłby ten testament wcześniej. Ponadto gdyby faktycznie było tak jak twierdzi wnioskodawczyni, to w ocenie Sądu, nie było przeszkód do sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego, gdyż zgodnie z twierdzeniami wnioskodawczyni w chwili sporządzenia testamentu nie towarzyszyło A. J. (2) uczucie rychłej śmierci. Ponadto z punktu widzenia wnioskodawczyni, mając świadomość istniejącego sporu z bratem, uregulowanie tej kwestii w formie aktu notarialnego powinno dawać jej poczucie większego bezpieczeństwa, a mimo to nie doszło do tego. Zwrócić także należy uwagę na rozbieżności w zeznaniach samej wnioskodawczyni dotyczących okoliczności sporządzenia tego testamentu. Wnioskodawczyni najpierw zeznaje, że w dniu awantury z bratem ojciec kazał dać kartkę papieru żeby napisać testament, a podłożem awantury miała być rzekoma chęć sprzedaży przez S. J. pola. Natomiast kilka minut później zeznaje, że ojciec sporządził testament na drugi dzień po awanturze, której podłożem miało być to, że K. L. mieszka z A. J. (2) i że ze wszystkiego korzysta.

Mając na uwadze wszystko powyższe Sąd uznał własnoręczny testament A. J. (2) za nieważny, a co za tym idzie stwierdził nabycia praw do spadku po ww. spadkodawcy na podstawie ustawy.

Zgodnie z art. 931 § 1 zd. 1 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. W związku z tym, że w chwili śmierci A. J. (2) był wdowcem, a żyły jego dzieci, tj. B. R., A. J. (3) i S. J., Sąd stwierdził, że każde z jego dzieci dziedziczy po 1/3 części.

W punkcie II sentencji postanowienia Sąd przyznał ustanowionemu dla uczestnika pełnomocnikowi z urzędu wynagrodzenie w wysokości brutto 442,80 zł oraz zwrot poniesionych wydatków w postaci kosztów czterech przejazdów do Sądu (tj. 4 x 84 km-w tą i z powrotem = 336 km x 1,15 zł tj. 386,40 zł plus VAT 88,87 zł)- łącznie w kwocie brutto 475,27 zł, na podstawie § 2, § 4 ust. 1 i 3 oraz § 12 pkt 2) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2019 roku poz. 18).

W punktach III –VI postanowienia Sąd dokonał rozliczenia kosztów postepowania a w szczególności wydatków związanych z opiniami biegłych, kierując się zasadami określonymi w art. 520 §1 i §2 k.p.c., że każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie; a jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników.

Sąd miał tu na uwadze to, który z uczestników postępowania wnioskował o przeprowadzenie konkretnego dowodu z opinii biegłego lub też następnie zgłaszał zastrzeżenia do sporządzonej opinii, skutkujące powstaniem kolejnych kosztów sądowych w sprawie.

Wnioskodawczyni zgłosiła zarzuty do opinii biegłego neurologa, przez co spowodowała koszty związane z opinią uzupełniającą w wysokości 370,35 zł, a także wnioskowała razem z uczestnikiem o opinię łączną psychiatry i neurologa, co wywołało łącznie koszty w wysokości 2.774,24 zł. W związku z tym Sąd uznał za zasadne obciążenie wnioskodawczyni B. R. poniesionymi tymczasowo ze środków Skarbu Państwa kosztami opinii uzupełniającej neurologa – 370,35 zł oraz połową kosztów za łączną opinię biegłych z (...) Sp. z o.o. – 1.387,12 zł (tj. ½ z 2.774,24 zł) po odjęciu od tej kwoty jeszcze uiszczonej przez nią zaliczki w wysokości 800,00 zł. Ostatecznie więc Sąd w pkt III postanowienia nakazał pobrać od wnioskodawczyni kwotę 957,47 zł, jako sumy kwoty 370,35 zł i kwoty 587,12 zł (tj. 1.387,12 zł – zaliczka 800,00 zł).

W przypadku uczestnika S. J. i orzekaniu w przedmiocie obciążenia go częścią nieuiszczonych kosztów sądowych, Sąd miał na uwadze, że uczestnik ten był zwolniony z zaliczek w kwocie po 1.000,00 zł na poczet kosztów związanych z opiniami biegłych: grafologa i lekarza sądowego (k.71). Następnie Sąd uwzględnił, że to uczestnik wnioskował właśnie o opinię grafologiczną w niniejszej sprawie, jak również o opinię neurologa i następnie o łączną opinię neurologa i psychiatry. Koszt opinii grafologa wyniósł 1.320,00 zł a więc po odjęciu kwoty 1.000,00 zł, od której jako zaliczki uczestnik był zwolniony, to winien on ponieść część tych kosztów w wysokości 320,00 zł. Koszt opinii neurologicznej wyniósł natomiast 444,05 zł, zaś następnie koszt opinii łącznej z (...) wyniósł jak wskazano wyżej 2.774,24 zł, z czego to połowa winna obciążyć uczestnika a więc kwota 1.387,12 zł. Łącznie więc koszt opinii medycznych, które winien ponieść uczestnik, wyniósł 1.831,17 zł (tj. 444,05 zł plus 1.387,12 zł), co po odjęciu 1.000,00 zł jako zaliczki od której uczestnik był zwolniony daje kwotę 831,17 zł. W związku z tym Sąd w pkt IV postanowienia nakazał pobrać od uczestnika S. J. tytułem części nieuiszczonych kosztów sądowych kwotę łącznie 1.151,17 zł (jako sumę kwoty 320,00 zł z kosztów opinii grafologicznej oraz kwoty 831,17 zł z koszów za opinie neurologiczne i psychiatryczne).

W pozostałym zakresie nieuiszczone koszty sądowe w sprawie Sąd uznał za zasadne przejąć na rachunek Skarbu Państwa i nie obciążać nimi żadnego z uczestników.